Przez tysiące lat ludy tubylcze podzielały styl życia, który wykazywał wielki szacunek dla Stworzenia, ponieważ uważają je za dziedzictwo swoich przodków, które należy przekazać przyszłym pokoleniom. Dla nich ziemia jest darem od Stwórcy i przodków, którzy w niej spoczywają, świętą przestrzenią, z którą muszą wchodzić w interakcje, aby pielęgnować swoją tożsamość i wartości (por. “Laudato si'”, 146). Ta głęboka więź ze Stworzeniem inspiruje ich troskę i szacunek, doprowadzając ich do stworzenia skarbnicy praktycznej mądrości w zakresie opieki i ochrony wrażliwych ekosystemów oraz potencjalnych korzyści płynących z ziół i roślin dla ludzkiego ciała. Rozwinęli silne poczucie rodziny i wspólnoty oraz więzi, które honorują osoby starsze i troszczą się o młodych. Ich tradycyjne wierzenia, praktyki kulturowe i światopogląd wyrażają uznanie dla Istoty Najwyższej. Niektóre z ich praktyk kulturowych i przesądów mogą godzić w ludzką godność, podczas gdy ich liczne zwyczaje i tradycje podkreślają wartości społeczne skupione na opiece nad innymi. Istotnie, bogactwo ich doświadczenia jest również naszym bogactwem!
Rdzenni mieszkańcy często czuli się jednak jak obcy i niemile widziani na swojej ziemi, a ich specyficznym potrzebom poświęcano niewiele uwagi. W wielu częściach świata wycinka lasów, górnictwo na dużą skalę, handel ludźmi i projekty infrastrukturalne powodują nieodwracalne szkody dla rdzennych społeczności i kultur, poważne naruszenia praw człowieka, a nawet śmierć tych, którzy sprzeciwiają się tym projektom. Rządy często okazują się być ślepe i głuche na krzyki rdzennej ludności, której byt i egzystencja zależą od lasów i gruntów rolnych. Ich prawo do ożywienia, wykorzystania, rozwoju i przekazywania swoich kultur, języków, tradycji i światopoglądu przyszłym pokoleniom często nie jest gwarantowane!
Na przestrzeni dziejów liczni biskupi, kapłani, zakonnicy i wierni świeccy oddali swoje życie w obronie godności rdzennej ludności, aby mogła ona poznać Jezusa Chrystusa i Jego Ewangelię. Potępiali przemoc, ucisk, niesprawiedliwość społeczną i niewolnictwo. Kościół katolicki podkreślił, że “doktryna odkryć” - teoria, która służyła usprawiedliwieniu wywłaszczenia rdzennych ziem przez kolonizatorów od ich prawowitych właścicieli i przyznawała takie “prawa” potęgom kolonizacyjnym - nigdy nie była częścią Magisterium Kościoła katolickiego. Faktem jest jednak, że ówczesne dokumenty kościelne nie zawsze odpowiednio odzwierciedlały równą godność i prawa rdzennej ludności. Z tego powodu były one często manipulowane w celach politycznych przez konkurujące ze sobą potęgi kolonialne. Podobnie, większość kolonizatorów miała przekonanie, że jedna kultura (zwłaszcza europejska) jest lepsza od innych. W związku z tym niektórzy uważali za uzasadnione uciekanie się do metod “cywilizowania” lub przymusu rdzennej ludności. Niemoralne akty przeciwko nim były czasami przeprowadzane bez sprzeciwu przywódców religijnych (por. Deklaracja w sprawie doktryny odkrycia, nr 2-9). Dlatego konieczne jest uznanie z całą szczerością nadużyć popełnionych z powodu braku miłości ze strony tych ludzi, którzy nie byli w stanie postrzegać rdzennej ludności jako swoich braci i sióstr, jako dzieci tego samego Ojca (św. Jan Paweł II, Santo Domingo, 13 października 1992 r.).
Nasza troska o rdzenną ludność nie jest wyrazem poparcia dla jakiejkolwiek ideologii czy grupy lobbingowej. Ta jest zakorzeniona w naszej fundamentalnej tożsamości jako osoby stworzonej na obraz i podobieństwo Boga, która jest głębsza niż jakakolwiek rdzenna tożsamość. Stąd wypływają ich prawa oparte na ich rdzennym pochodzeniu lub tożsamości. Dlatego Kościół szanuje ludy tubylcze z ich kulturami, pomagając im odkryć punkty łączności między ich rdzennymi wartościami i tradycjami a nauką Jezusa Chrystusa. Ten dialog uczy nas doceniać naszą niezbywalną odpowiedzialność za zachowanie środowiska, zasobów naturalnych, naszej kultury i tradycji w doskonały sposób, w jaki oni to zrobili. Z kolei im pomaga odkryć odbicia “promienia Prawdy, która oświeca wszystkich” (“Nostra Aetate”, 2) w ich rdzennych wartościach, kulturach i tradycjach.
Najważniejszym programem i posługą dla ludów tubylczych jest pomaganie im w stawaniu się w pełni ludźmi, zgodnie z obrazem Boga, do czego jesteśmy wezwani. Obejmuje to również zaproszenie do przyjaźni z Jezusem Chrystusem, który w pełni humanizuje ludzi, czyni ich w pełni godnymi i doprowadza każde serce i całe życie do spełnienia (“Querida Amazonia”, 62-65, 76). Ksiądz Bosko wysłał swoich misjonarzy do tubylców Patagonii. Później inni salezjanie pracowali wśród innych rdzennych ludów. Dzisiaj salezjanie aktywnie wspierają i zachowują ich tożsamość, zakładając muzea promujące ich kultury, pisząc słowniki i książki oraz realizując działania i programy, które sprzyjają ich integralnej ewangelizacji. Istotnie, nasza praca wśród rdzennej ludności jest ważnym wyrazem salezjańskiego zaangażowania na rzecz ubogich i zmarginalizowanych.
Do refleksji i dzielenia się
1. Czego mogę się nauczyć od rdzennej ludności?
2. W jaki sposób możemy wnieść swój wkład w promowanie integralnej ewangelizacji rdzennej ludności?
