Wniebowzięcie upamiętnia “dies natalis” Maryi, czyli dzień, który wyznacza koniec Jej ziemskiego życia i początek Jej transcendentnego, niekończącego się życia u boku Jej Syna. Sam “dies natalis” był nazywany we wczesnym świecie chrześcijańskim dniem śmierci wierzącego, który nie był uważany za koniec ludzkiej egzystencji, ale odrodzenie. W rzeczywistości liturgiczne wspomnienie świętych przypada w dniu ich śmierci, a nie narodzin.
Sobór Efeski zwołany przez Teodozjusza II w 431 r. nadał Maryi tytuł Theotokos (nosicielka - lub matka - Boga), zastępując ostrożniejszą definicję podaną przez arcybiskupa Konstantynopola Nestoriusza Christotokos, czyli nosicielka Chrystusa.
Z soborowej definicji wypływa naturalny wniosek, że Maryja, nosząc Boga w swoim łonie, a tym samym będąc wolną od wszelkiego grzechu, nie mogła podlegać prawom natury. Ciało Matki Bożej nie mogły zostać zniszczone przez śmierć, ale musiało zostać zachowane: została przyjęta do nieba w całości, z ciałem i duszą. Istotnie, chrześcijański arabski teolog Jan Damasceński, który żył między drugą połową VII wieku a pierwszą połową VIII wieku, stwierdza: “Potrzeba było, by Ta, która rodząc zachowała nienaruszone dziewictwo, zachowała również i po śmierci ciało swe bez żadnego skażenia” (Homilia II in dormitionem B.V. Mariae, 14 [PG 96, 742]).”
Kult Maryi Dziewicy z pewnością ukształtował się na długo przed Soborem Efeskim i był pielęgnowany w kontekście powszechnej wiary i pobożności, a następnie utrwalony w pismach apokryficznych między IV a V wiekiem. Aby wypełnić milczenie Ewangelii, które mówią bardzo niewiele o Maryi, narodziła się tradycja, w której legendy i opowieści mówiły obszernie o Jej życiu, począwszy od Protoewangelii Jakuba z II wieku.
Jeśli jako Niepokalane Poczęcie, tj. poczęta bez grzechu, Maryja pełniła rolę wstawienniczą między Bogiem a człowiekiem, to wraz z Jej przyjęciem stała się również pośredniczką między Bogiem a człowiekiem, będąc naturalnym przedłużeniem dzieła Syna na ziemi, który przyjął ciało w Jej łonie. Stąd przez wiele stuleci dochodziło do licznych dyskusji, które trwały aż do średniowiecza. Istniało również rozróżnienie wśród tych, którzy definiowali śmierć Maryi jako koimesis, tj. “zaśnięcie”, w kręgach wschodnich i transitus z następującym potem “wniebowzięciem” w kręgach zachodnich. W IX wieku papież Leon IV i patriarcha bizantyjski Mikołaj I uznali święto Wniebowzięcia NMP, a kilka wieków później, po wizji, jaką miała niemiecka mistyczka Elżbieta z Schönau (1129-1164), święto to rozpowszechniło się i stało się dniem głębokiej pobożności.
Ożywione dyskusje nie ustawały. Jedynie święci Albert Wielki, Tomasz z Akwinu i Bonawentura opowiadali się za Wniebowzięciem. Jednak przeciwne stanowiska z czasem stawały się coraz słabsze w kontekście wzrostu ludowej pobożności maryjnej, która przytłaczała wątpliwości i różnice. Mnożyły się pisma duchowe i literackie, nie wspominając o sztuce figuratywnej; wszystko to świadczyło o tym, że Wniebowzięcie zostało zaakceptowane jako fakt. Średniowiecze i renesans to czas triumfu pobożności maryjnej. W sztuce obrazy związane z Wniebowzięciem NMP mnożą się, czerpiąc również inspirację ze świata pogańskich bóstw klasycznych epifanii, podczas gdy scena “zaśnięcia” zeszła do drugorzędnej roli. Wszystko to miało na celu celebrowanie chwały Maryi. Po kontrreformacji definitywnie przyjęto obraz Dziewicy unoszącej się ku niebu w otoczeniu anielskiego chóru.
Mijają wieki, zachodzą głębokie i radykalne zmiany. Sekularyzacja nasila się wraz z coraz szybszymi zmianami społecznymi. Niemniej jednak nabożeństwo do Najświętszej Maryi Panny nie osłabło, a wręcz przeciwnie – wzrosło na początku XX wieku. W ciągu tego stulecia najpierw dogmat o Niepokalanym Poczęciu w 1854 r., ogłoszony przez papieża Piusa IX , a potem o Wniebowzięciu, były odpowiedzią na pilną potrzebę pobożności maryjnej ze strony ludu. Objawienia Dziewicy Maryi w Lourdes we Francji, w Fatimie w Portugalii i Guadalupe w Meksyku nadały tej pobożności jeszcze większy rozmach w kontekście wojen domowych, wojen światowych i okresu powojennego. W 1940 roku we Włoszech, Hiszpanii i Ameryce Łacińskiej zebrano ponad osiem milionów podpisów, prosząc papieża o formalną deklarację w tym względzie. Petycje, modlitwy, kongresy naukowe i studia teologiczne przemawiały jednym głosem, schodząc się w jedną prośbę będącą wyrazem pewności wiary pielęgnowanej w sercu, która dotyczyła ogłoszenia dogmatu o Wniebowzięciu Najświętszej Maryi Panny.
W dniu 1 listopada 1950 r., po oficjalnej konsultacji z biskupami, do których skierował list Deiparae Virginis (1 maja 1946 r.), papież Pius XII wydał konstytucję apostolską “Munificentissums Deus”, w której podał następującą definicję: “Dlatego zaniósłszy do Boga wielokrotne korne błaganie i wezwawszy światła Ducha Prawdy, ku chwale Boga Wszechmogącego, który szczególną Swą łaskawością obdarzył Maryję Dziewicę, na cześć Syna Jego, nieśmiertelnego Króla wieków oraz Zwycięzcy grzechu i śmierci, dla powiększenia chwały dostojnej Matki tegoż Syna, dla radości i wesela całego Kościoła, powagą, Pana Naszego Jezusa Chrystusa, świętych Apostołów Piotra i Pawła oraz Naszą ogłaszamy, wyjaśniamy i określamy, jako dogmat przez Boga objawiony, że Niepokalana Bogarodzica zawsze Dziewica Maryja, po zakończeniu biegu życia ziemskiego, została z ciałem i duszą wzięta do niebieskiej chwały”.
Maria Milvia Morciano
