Muzeum – jak powiedział ks. Alfred Maravilla, radca generalny ds. misji – to instytucja non-profit służąca społeczeństwu, która bada, gromadzi, konserwuje, interpretuje i wystawia artefakty materialne i niematerialne. Muzea, instytucje otwarte dla publiczności, dostępne i integracyjne, odzwierciedlają również różnorodność materii i zrównoważony rozwój. W szczególności – twierdzi dalej ks. Maraviglia – salezjańskie muzea misyjne koncentrują się na oryginalnej kulturze rdzennej ludności i zachęcają młodych ludzi do wzrastania w świadomości międzykulturowej, bazując na wzajemnym szacunku i odkrywaniu drugiego człowieka.
Ale gdzie się znajdują i czym są te muzea? Wystarczy mała wycieczka, aby rozpalić ciekawość entuzjastów. Patrząc na obszar Włoch, a w szczególności na Piemont, znajdziemy Misyjne Muzeum Etnologiczne na Colle Don Bosco, założone w 1942 roku, oraz Muzeum Historii Naturalnej przy Instytucie na Valsalice w Turynie, założone w 1878 roku.
Salezjańska Europa oferuje w Lizbonie, w Portugalii, w domu inspektorialnym i w Madrycie, w siedzibie Salezjańskiej Prokury Misyjnej, wystawy niektórych zbiorów muzealnych poświęconych głównie kulturze afrykańskiej, a także historii niektórych misjonarzy.
Pozostając dalej w Europie, należy wspomnieć o niektórych dziełach, które choć nie są eksponowane w jakiś szczególny sposób, same w sobie mają wielką wartość artystyczną i historyczną, takich jak klasztor benedyktynów w Ensdorf, działający od 1121 do 1802 roku czy opactwo Benediktbeuren w Niemczech (godzina jazdy pociągiem z Monachium). Budynek w stylu barokowym wychodzi na jezioro o tej samej nazwie z bogatą fauną i florą, niedawno odrestaurowane, gdzie istnieje również możliwość edukacji w zakresie ekologii. Warto również wspomnieć i odwiedzić Dom Macierzysty Salezjanów w Oświęcimiu z Sanktuarium Maryi Wspomożycielki Wiernych.
W Ameryce Łacińskiej, gdzie charyzmat Księdza Bosko był szeroko rozpowszechniony, istnieje wiele muzeów i zbiorów, które są stymulujące ze względu na ich wartość antropologiczną, etnograficzną i historyczną. Jednym z nich jest Muzeum “Vicente Rasetto” w Huancayo w Peru, które zostało otwarte w 1977 roku. W Ekwadorze, w Quito, znajduje się Muzeum “Abya Yala”, które istnieje od 1957 roku; obecnie pod patronatem UNESCO i etnologicznych ośrodków badawczych. Jego wielkim animatorem był ks. Juan Botasso z Cuneo, co zwłaszcza dotyczy twórczości pisarskiej. Obecnie jego dyrektorem jest Nataly del Pilar, która, uczestnicząc we wspomnianym spotkaniu salezjańskich muzeów misyjnych, wezwała między innymi do stworzenia sieci obejmującej całą salezjańską muzeografię.
W Chile należy odnotować niedawne ponowne otwarcie muzeum poświęconego kardynałowi Raulowi Silvie Henriquezowi oraz istnienie ważnego Muzeum „Maggiorino Borgatello” na południu, przybliżającego historię Indian Mapuches i innych plemion. W Puerto Ayacucho w Wenezueli znajduje się Muzeum „Mons. Ceccarelli”.
Warto wspomnieć o muzeach w Argentynie i Brazylii. Właśnie w Argentynie, gdzie można zapoznać się z bogatymi archiwami i dokumentami historyka ks. Gaetano Bruno, znajduje się Muzeum Regionalne Rawson w prowincji Chubut, ze zbiorami prekolumbijskimi i kolekcją ponad 500 wyrobów ceramicznych należących do ludów tubylczych. W San Nicolás de Los Arroyos można odwiedzić Muzeum “Antonio Scasso”, a w San Josè muzeum zbudowane przez rodzinę Gentilini przy szkoły rolniczej. Obowiązkowo trzeba również wejść do Muzeum Historyczno-Przyrodniczego, dedykowanego biskupowi i odkrywcy Giuseppe Fagnano, założone w 1913 roku. Można tam dowiedzieć się o pracy pierwszych misjonarzy salezjańskich, wśród których był również ks. Alberto De Agostini, który wiedział, jak połączyć ewangelizację z kulturą.
Brazylia oferuje dwa inne ośrodki muzealne. Jeden z nich znajduje się w São Paulo, w domu inspektorialnym, i jest poświęcony historii salezjańskiej w tym kraju, a drugi w Campo Grande. Ten ostatni znajduje się pod opieką UNESCO i, między innymi, może się pochwalić znaczkiem pocztowym z okazji siedemdziesiątej rocznicy jego istnienia. Ks. Cesare Albisetti, rdzenny Indian Bororo Tiago Marques, ks. Angelo Venturelli (“ten, któremu udało się przekształcić rękopisy ks. Albisettiego w to, co jest obecnie Encyklopedią Bororo”), ks. Felice Zavattaro i ks. João Falco – to osoby, które nadały szczególny kształt temu muzeum, czyniąc to z wielkim zaangażowaniem.
Z Brazylii, gdzie w stolicy Brasilii znajduje się przepiękna świątynia pod wezwaniem św. Jana Bosko, wracamy do Turynu, gdzie nie możemy nie wstąpić do odnowionego ostatnio Muzeum-Domu Księdza Bosko na Valdocco. Pod kierownictwem architektów Sergio Sabbadiniego i Massimo Chiappetty odrestaurowano tu cały budynek o łącznej powierzchni około 4000 metrów kwadratowych, obejmującej 27 przestrzeni wystawienniczych. Szeroko zakrojone prace konserwatorskie doprowadziły do odkrycia przestrzeni, w których ksiądz Bosko, mama Małgorzata i ksiądz Rua pracowali w pierwszych dniach Oratorium, znajdujących się w pobliżu małego pokoju, w którym święty zmarł.
“Tutaj, w tych pomieszczeniach - powiedział Przełożony Generalny, kard. Ángel Fernández Artime, który mocno pragnął renowacji tych przestrzeni - narodziła się pedagogika, która zmieniła życie wychowanków Księdza Bosko; przez nie przeszło jedenaście osób, które dziś Kościół uznaje za czcigodne, błogosławione i święte: oznacza to, że Valdocco było szkołą człowieczeństwa i świętości, i to dziedzictwo chcemy przekazać światu”. I dodał: “Są wśród nich nie tylko salezjanie, ale jest także wielu byłych wychowanków o niesamowitych przymiotach społecznych, a także męczennicy, którzy naznaczyli te ideały swoim cierpieniem i krwią, jak równnież wiele konsekrowanych i świeckich kobiet”.
Muzeum to posiada dyrektora w osobie dr Any Martín Garcíi i zespół przewodników-wolontariuszy gotowych towarzyszyć stale rosnącej liczbie odwiedzających. Odwiedzając te pomieszczenia z całą różnorodnością przedmiotów i eksponatów związanych ze sztuką religijną, galeriami obrazów i map, posągami, pismami i różnymi kolekcjami, ma się wrażenie, że nie jest to wędrówka po wspomnieniach z przeszłości, ale po ścieżkach współczesnego charyzmatu.
Ks. Giuseppe Costa
rzecznik Zgromadzenia Salezjańskiego
