Joseph Zen Ze-kiun urodził się 13 stycznia 1932 r. w Yang King-pang, niedaleko Szanghaju, jako szóste z siedmiorga dzieci Vincenta Zena i Margaret Tseu. “Moi rodzice byli dobrymi chrześcijanami” - wspomina. “Mój ojciec był tak gorliwy, że chciał zostać księdzem, ale misjonarz, który go ochrzcił, przekonał go, by zamiast tego się ożenił”. Nawet dzisiaj - dodaje - zgodnie z dawnym zwyczajem i praktyczną mądrością, w Kościele katolickim istnieje zwyczaj niedopuszczania do święceń kapłańskich osób należących do pierwszego pokolenia konwertytów”.
“Kiedy byłem dzieckiem, w niedziele ojciec zabierał mnie na pięć Mszy św., dwie w parafii i trzy w innych kościołach” - mówi dalej - ale nigdy się nie nudziłem. Moi rodzice mieli dobre wykształcenie. Niestety, podczas wojny z Japonią mój ojciec, który był inżynierem, poważnie zachorował i straciliśmy źródło utrzymania. Przez kilka lat żyliśmy w skrajnym ubóstwie, a moja matka była zmuszona sprzedać kilka swoich klejnotów, aby zapewnić nam chleb. Ksiądz proboszcz pomógł nam i znając moje intencje, skierował mnie do ośrodka dla aspirantów, który salezjanie otworzyli w Szanghaju. Przyjęli mnie i odbyłem nowicjat w Hongkongu. To był piękny rok. Przełożony, ks. Carlo Braga, był świętym człowiekiem o wielkim sercu”.
W Zgromadzeniu Salezjańskim przyszły kardynał złożył pierwszą profesję 16 sierpnia 1949 r. i profesję wieczystą 16 sierpnia 1955 r.
Potem studiował we Włoszech, na Wydziale Teologicznym Papieskiego Ateneum Salezjańskiego w Turynie-Crocetta, a następnie w Rzymie. Wyświęcony na kapłana w Turynie 11 lutego 1961 r., oddychał powietrzem Soboru, zanim w 1964 r. powrócił do Hongkongu.
Po powrocie był nauczycielem w Studentacie Salezjańskim w Hongkongu i w Seminarium Diecezjalnym “Ducha Świętego”. Przez sześć lat, od 1978 do 1984 roku, był przełożonym inspektorii Hongkongu pw. Maryi Wspomożycielki (CIN). Następnie, w latach 1989-1996, wykładał filozofię i teologię sakramentalną w kilku chińskich seminariach, w tym w Sheshan, na obrzeżach Szanghaju, gdzie studentami byli seminarzyści z diecezji wschodnich prowincji Chin.
13 września 1996 r., na rok przed powrotem Hongkongu do Chin, papież Jan Paweł II mianował go biskupem koadiutorem diecezji Hongkong; 9 grudnia otrzymał święcenia biskupie. W dniu 23 września 2002 r. przejął kierowanie diecezją jako ordynariusz.
Brał udział, z nominacji papieskiej, w Specjalnym Zgromadzeniu Synodu Biskupów Azji w 1998 r.; a na XI Zwyczajnym Zgromadzeniu Ogólnym Synodu Biskupów w październiku 2005 r. wygłosił przemówienie na temat "Sensus ecclesiae i wolności religijnej", które zostało przyjęte z aplauzem, a w którym wyraził nadzieję, że władze rządowe dostrzegą “potrzebę normalizacji sytuacji”, gdy chodzi o tzw. “Kościół patriotyczny” i “Kościół podziemny”.
Pod koniec audiencji generalnej w środę, 22 lutego 2006 r., papież Benedykt XVI poinformował o wyniesieniu go do godności kardynała. Skomentował to następująco: “Ta nominacja jest znakiem życzliwości i sympatii papieża dla całych Chin. A jeśli ją przyjmę, przyjmę ją dla całych Chin. Mam teraz prawie 75 lat i myślałem, że przejdę na emeryturę. Teraz nie wiem, co ze mną będzie. Pozostaje wykonać rozkazy i być posłusznym. Być może od czasu do czasu papież będzie potrzebował mojej rady. W Chinach jest wiele do zrobienia”.
Kardynałem został 24 marca następnego roku.
W 2008 roku został wybrany przez Ojca Świętego do napisania rozważań do Drogi Krzyżowej, której papież przewodniczył w Koloseum w wieczór Wielkiego Piątku.
W Kurii Rzymskiej był członkiem Kongregacji Kultu Bożego i Dyscypliny Sakramentów, Kongregacji Ewangelizacji Narodów, XI Rady Zwyczajnej Sekretariatu Generalnego Synodu Biskupów oraz Rady Specjalnej dla Azji w Sekretariacie Generalnym Synodu Biskupów.
Mówiący po angielsku, mandaryńsku i doskonale po włosku (nauczył się tego w Szanghaju, w salezjańskim domu formacyjnym, a potem we Włoszech), kardynał Zen jest również znany ze swojej walki o wolność Kościoła, demokrację, prawa człowieka i wolność edukacji. Jednocześnie ci, którzy znają go bezpośrednio, zauważają jego wielką prostotę i człowieczeństwo, jego życzliwość i uprzejmy sposób bycia, a także, i przede wszystkim, jego wielką miłość do młodych ludzi i “salezjańskość”, która sprawia, że śpiewa piosenki na cześć Księdza Bosko z energią nowicjusza, odnosząc się do swoich współbraci zawsze jak równy z równym, nigdy nie pozwalając, by jego godność biskupia lub kardynalska mu ciążyła.
W 2023 r. został nominowany do Pokojowej Nagrody Nobla.
