Jedną z największych transformacji, która radykalnie zmieniła sposób komunikacji jest era cyfrowa. To prawdziwa epokowa zmiana, która wpływa na różne aspekty naszego życia i sposób codziennego funkcjonowania, np. edukację młodzieży, pracę, podróże.
Musimy mieć świadomość, że dostęp do internetu i portali społecznościowych w celu ewangelizacji w wymiarze katolickim, jest bardzo trudnym zadaniem, wymagającym jasnej wizji i otwartego umysłu, gdyż ewangelizacja staje się w dzisiejszych czasach wyzwaniem. Jaka zatem może być tutaj właściwa postawa lub metoda podejścia?
Kościół, poprzez swoją historię i swoją wielką mądrość, jako przewodnik i podmiot kształtujące misje, może nam zaoferować konkretne przykłady i wskazówki, abyśmy mogli ewangelizować wszędzie, w każdym kontekście.
Chciałbym tutaj przywołać biblijny tekst o Dobrym Pasterzu (J 10), ponieważ, moim zdaniem, w sposobie komunikacji Jezusa znajdujemy światło i przewodnika dla naszej refleksji.
Przede wszystkim musimy podkreślić, że wszelka komunikacja międzyludzka wymaga dynamiki obejmującej język, postawę, różne procesy oraz bezpośrednią relację z osobą, z którą chcemy zainicjować interakcję.
W tej dynamice słowo “poziom” jest bardzo ważnym punktem wyjścia. Poziom komunikacji z kimś wskazuje, kim jest osoba, z którą chcę wejść w interakcję, uwzględniając jej kulturę, wiek, zainteresowania, doświadczenia; w jakim miejscu znajduje się na swojej drodze wiary. Komunikowanie się, którego punktem wyjścia będzie zrozumienie poziomu, na którym znajdują się inni, pomoże nam nie tworzyć takiego typu komunikacji, który grozi właśnie generowaniem zamieszania i rozproszenia oraz niebezpieczeństwem superpozycji (czyli możliwości przedstawienia danej osobie tego, czego nie chce lub nie wie).
Istotnie, komunikowanie się, wychodząc od zrozumienia poziomu relacji pomaga nam pojąć, czym jest poziom dialogu z osobą, z grupą, z większa ilością osób. W każdym razie trzeba dobrze zrozumieć dynamikę pierwszego kontaktu, kim są dane osoby, czego chcemy, dlaczego tam jesteśmy.
Interesujące jest zastosowanie tej idei “poziomu” komunikacji w świetle analizy metody stosowanej przez Jezusa. W kontekście i kulturze całkowicie odmiennej od dzisiejszej, On repektował dokładnie ten sam proces. Jezus rozmawia indywidualnie z ludźmi (kobieta przy studni), z dwoma osobami, z małą grupą, z większą grupą, z tłumem. A każde z tych spotkań wymaga, jak stwierdziliśmy wcześniej, innego postępowania dla osiągnięcia konkretnych celów.
Wejdźmy teraz nieco głębiej, badając niektóre ludzkie aspekty, podążając za tą dynamiką “poziomów”. Jeden z głównych elementów to zaufanie. Do natury istoty ludzkiej należy rozpoczynanie dialogu z drugą osobą, wychodząc od pewnego stopnia zaufania. Czy ufam, czy nie ufam? Zaufanie pozwala nam się otworzyć i rozpocząć proces dzielenia się prawdziwymi informacjami o naszym życiu.
Innym aspektem jest np. wiarygodność w relacji. Kim jest ta osoba, jaka jest jej historia, kompetencje, jakie są jej przymioty, w czym może mi pomóc?
Kolejnym czynnikiem jest doświadczenie tej osoby, z uwzględnieniem rzeczywistego stanu rzeczy, stanu zawiązanej relacji, tego, co dana osoba chce powiedzieć, usłyszeć, czym chce się podzielić ze mną. Czy to wszystko jest prawdą?
Widać zatem, że ten proces relacji, z odniesieniem do “poziomu”, nie jest bynajmniej prosty. Nie ma reguły, która mówiłaby: tak trzeba zrobić, a tak nie można robić. Jest to bowiem droga, której uczymy się poprzez życie, błędy, a także przez nasz sposób komunikacji.
Tę dynamikę, uwzględniającą poziom, możemy zastosować w naszym sposobie czy środkach komunikacji, albo też w osobistym sposobie odnoszenia się do danej osoby, na szkolnym czacie, w Kościele, w internecie.
Wracając do sposobu działania Jezusa – głosiciela (Dobry Pasterz, J 10,1-30), dostrzegamy poszczególne komunikacyjnego procesu zaufania.
14 Ja jestem dobrym pasterzem i znam owce moje, a moje Mnie znają, 15 podobnie jak Mnie zna Ojciec, a Ja znam Ojca. Życie moje oddaję za owce. 16 Mam także inne owce, które nie są z tej zagrody. I te muszę przyprowadzić, i będą słuchać głosu mego, i nastanie jedna owczarnia, jeden pasterz. 17 Dlatego miłuje Mnie Ojciec, bo Ja życie moje oddaję, aby je znów odzyskać.
Bardzo interesujące jest to stwierdzenie, które wypowiada Jezus: “Ja jestem dobrym pasterzem”. Oto kto mówi, oto jego tożsamość.
“Znam swoje owce”. Oznacza to, że Jezus zna swoich rozmówców.
“Będą słuchać głosu mego i nastanie jedna owczarnia, jeden pasterz”. Aspekt głosu ma ogromne znaczenie w komunikacji, ponieważ głos ujawnia wnętrze osoby, jej uczucia, stany emocjonalne, charakter.
“Dlatego miłuje Mnie Ojciec, bo Ja życie moje oddaję...”. Jezus czyni odniesienie do Ojca, do autorytetu, tego, który jest dla Jezusa referentem. A bardzo silnym wyrazem, który tłumaczy całość przekazu, jest głębia relacji i wiarygodność przekaziciela: dając życie, dialog staje się uzdrowieniem.
Widać w tym fragmencie telogiczne bogactwo znaczeń, które możemy przenieść na poziom funkcjonowania komunikacji.
Jaki jest sposób Jezusa na budowanie zaufania i wiarygodności w komunikacji z ludźmi? W tym fragmencie o Dobrym Pasterzu znajdujemy kilka czasowników, które są bardzo znaczące i możemy je zastosować do procesu zaufania w komunikacji międzyludzkiej:
Jezus: “słucha”, “zbliża się”, “słyszy”, “potwierdza”, “kocha”, "przekazuje". Jego słowo, Jego obecność, Jego osoba, Jego postawa składają się na proces zapewniający ludzką i duchową dynamikę komunikacji.
Jezus doskonale zna inne rodzaje komunikacji. On, w tym tekście, odnosi się do “głosiciela”, który jak “najemnik porzuca swoje owce”.
W tym miejscu warto zauważyć, że przy innych okazjach proces ten, w odniesieniu do różnych osób lub grup, poszedł w przeciwnym kierunku. Z pewnością nie dlatego, że Jezus mylił się w swojej procedurze komunikacyjnej, ale dlatego, że ludzie byli naprawdę zamknięci, zbliżając się do Jezusa tylko z powodu ideologicznego interesu (jak np. faryzeusze).
Nasze doświadczenie życiowe, wiarygodność naszej osoby, sposób życia, wartości, które reprezentujemy, to elementy, które tworzą naszą wiarygodność, dzięki której budujemy zaufanie.
Komunikacja między nami wymaga określonej dynamiki i logiki: istnieje potrzeba spójności i prawdziwości. Na tę dynamikę składają się różne elementy, np: świadectwo tych, którzy przekazują wartości odczuwalne, związek między doświadczeniem a przekazem.
Ponadto ci, którzy się komunikują i chcą wzbudzić zaufanie, aby wejść w dynamikę komunikacji z osobą lub grupą, muszą wykazać, poprzez język werbalny (słowa) i niewerbalny (ciało, wyraz twarzy, głos), spójność między tym, co się mówi, a co jest przekonywujące i prawdziwe.
Jezus w bardzo oryginalny sposób komunikuje się jako Dobry Pasterz, a Jego przesłanie jest bardzo jasne: “życie wieczne”. W czyim imieniu przemawia? - W imieniu Ojca. A kto dał Jezusowi tę władzę? - “Taki nakaz otrzymałem od mojego Ojca”. Co daje wiarygodność przesłaniu Jezusa? - Oddanie swojego życia z miłości. Sposób komunikowania się Jezusa odznacza się bogactwem znaczeń i koherencją od początku do końca.
Podobnie w przypadku komunikacji, musimy uwzględnić zarówno daną osobę, przekaziciela, jego metodę, jak i to, co ten chce przekazać i w czyim imieniu. W metodzie komunikowania się za pomocą internetu i sieci społecznościowych ważne jest, aby jasno określić ten cały proces, w przeciwnym razie komunikacja staje się tylko ogólną i fragmentaryczną informacją, postawą techniczną, która nie sprzyja rozwojowi ludzi, generując nieufność, krytykę lub konflikt.
Ewangelizacja i wychowanie w środowisku cyfrowym wymaga więc zrozumienia niektórych z tych procesów i linii komunikacji.
W kolejnej części porozmawiamy o ewangelizowaniu w internecie i na portalach społecznościowych. Czy to możliwe? A jeśli tak, to w jaki sposób?
