Drodzy Przyjaciele!
W propozycji programowej Przełożonego Generalnego dla Zgromadzenia Salezjańskiego po XXVIII Kapitule Generalnej trzeci priorytet odnosi się bezpośrednio do komunikacji społecznej: „żyć salezjańskim sakramentem obecności”. Konkretnie oznacza to inkulturację salezjańskiego posłannictwa w środowisku cyfrowym.
Jest to wielkie wyzwanie, ale także wielka możliwość dla nas wszystkich jako ludzi przekazu!
Ta prośba Zgromadzenia Salezjańskiego stawia nas na trudnej i ważnej drodze, wymagającej od nas wszystkich większego i bardziej konkretnego zaangażowania na polu komunikacji. Punktem wyjścia do realizacji tego zalecenia będzie pogłębienie naszej tożsamości salezjańskiej jako ludzi przekazu z perspektywy biblijnej.
Potrzebujemy odpowiedniego tekstu biblijnego i ikony dla komunikacji społecznej! Potrzebujemy biblijnego „itinerarium”, które pomoże nam zastanowić się, modlić, żyć i komunikować się na poziomie naszego salezjańskiego doświadczenia duchowego związanego ze Słowem Bożym.
Wiele tekstów biblijnych nawiązuje do komunikacji społecznej! Po przedyskutowaniu tego zagadnienia z niektórymi z naszych delegatów ds. komunikacji, wybraliśmy jako pierwszy tekst opowiadanie o spotkaniu Jezusa z dwoma uczniami zdążającymi do Emaus (Łk 24, 13-35).
Wychodząc od tego tekstu biblijnego, chcemy zaproponować interpretację i jego odniesienie do współczesnej komunikacji społecznej, czyniąc to w ramach tematu:
ZANURZENIE, LUDZKA MEDIACJA I MIĘDZYKULTUROWOŚĆ
Ten tekst biblijny stanowi głęboką i bogatą bazę elementów ludzkich, kulturowych, duchowych i duszpasterskich, które wnoszą aktualny i bardzo salezjański wkład w dialog z komunikacją cyfrową i sieciami społecznymi naszych czasów.
Na przykład tekst o uczniach podążających do Emaus dostarcza wielu istotnych wskazówek dotyczących sposobu komunikowania się poprzez dialog, narrację, symbole i rytuały; mówiących o znaczeniu spotkania, przyjęcia, słuchania, mówienia, dzielenia się, interaktywności, tajemnicy, uczuciowości, wciągającego środowiska komunikacji, otaczającego nas środowiska społecznego, politycznego i religijnego, historii, pamięci i wielu innych rzeczy, które można zastosować w komunikacji.
Ten tekst stanowi pouczające źródło dla naszej duchowości salezjańskiej i inspirujące odniesienie dla duszpasterstwa młodzieży w Kościele. Synod o młodzieży, który odbył się w 2018 r. nt. „Młodzież, wiara i rozeznanie powołania”, wybrał właśnie opowieść o uczniach z Emaus jako biblijny motyw całego dokumentu synodalnego.
Kierując się tym nowym podejściem do opowiadania o uczniach idących do Emaus, chcemy wskazać na pewne kwestie, które należy rozwinąć i pogłębić.
• ANGAŻUJĄCY SCENARIUSZ DIALOGU JEZUSA Z DWOMA UCZNIAMI
W tej części mowa jest o znaczeniu rozumienia komunikacji cyfrowej i sieci społecznościowych jako środowiska immersyjnego, składającego się z rytuałów ludzkich i kulturowych, które wskazuje na potrzebę komunikacji międzyosobowej poprzez opowiadanie historii ludzi; potrzebę swobodnego wypowiadania się, bycia wysłuchanym i dialogu, prowadzonego z otwartością, zaufaniem i prawdą. Rozmowa w drodze do Emaus to archetyp komunikacji międzyludzkiej: istoty ludzkie, ich kreatywność i wolność w opowiedzeniu własnej historii, wychodząc od własnego doświadczenia i rzeczywistości. Analizujemy tutaj, w jaki sposób słowo, wyrażone w tej otwartej i ufnej narracji, odsłania głębokie uczucia danej osoby i staje się afektywnym kodem komunikacji. Poprzez opowiadane słowo osoba ujawnia swój wewnętrzny habitat, uczucia, pragnienia, lęki, nadzieje i marzenia.
• KWESTIE ZWIĄZANE Z KOMUNIKACJĄ W „DRODZE DO EMAUS”
W drugiej części zgłębiamy ludzką mediację jako część komunikacji. Zauważamy, że otwarty dialog pobudza jednostki do autentycznego widzenia, słuchania, rozumienia i interakcji, pozwalając im czuć się pełnymi uczestnikami dialogu i podmiotem komunikacji, wyrazić swoją wewnętrzną istotę i otworzyć się na to, co nowe. Komunikacja jest znacząca, gdy sprzyja wyrażeniu stanu wewnętrznego rozmówcy. Świadomość bycia podmiotem komunikacji wychodzi od faktu uznania drugiego za osobę, jako głównego interlokutora relacji. Mediacja ludzka wyraża społeczną tożsamość każdego człowieka. Ten związek jednostki z technologią i informacją zachodzi w atmosferze poszanowania godności i roli drugiej osoby, w środowisku komunikacyjnym połączonym ze wszystkimi ludźmi i ich społecznością.
• RYTUAŁ JAKO SPOSÓB KOMUNIKACJI
W trzeciej części opisujemy, w jaki sposób narracja - opowiadanie - zachęca do wyrażania subiektywnego charakteru jednostki i otwiera drugie drzwi do komunikacji: dzielenia się głębokimi doświadczeniami poprzez wyrażenie uczuć, bólów i nadziei jednostki w rytuałach, na które składają się określone gesty i postawy celebracyjne. Jezus doprowadza do tego momentu komunikacji poprzez rytuał dzielenia się chlebem, byciem razem, gestami i uczuciami. Miejsce, w którym odbywa się ten obrzęd dzielenia się chlebem, przedstawia dom, który przyjmuje z ludzkim ciepłem i ufnością; środowisko komunii, nasz wspólny dom. Komunikacja generuje zarówno relacje zaufania, jak i rytuały. Przyjaźń jest przykładem ludzkiego rytuału, który jest budowany, przeżywany i celebrowany. Troska o ludzi, ich zdrowie i jakość życia oraz integralna ekologia to przejawy etycznej komunikacji.
• DOŚWIADCZENIE TAJEMNICY I PIĘKNA W RELACJACH LUDZKICH
W czwartej części opisujemy natomiast aspekty komunikacji werbalnej i niewerbalnej; ciało, które wyraża swój język bólu i nadziei. Dwaj uczniowie doświadczają słowa, które dotyka ich serc i otwarcia się ich samych pod wpływem słowa i gestu obrzędu dzielenia się chlebem. Podczas gdy ich serca płoną w czasie obrzędu celebrowanego z Jezusem, dwaj uczniowie z Emaus doświadczają Bożej tajemnicy, Boskości, która wyraża się w obrzędzie, piękna ludzko-boskiej miłości w spotkaniu z Jezusem. Komunikacja międzyludzka dotyka wolności osoby i wzywa do odpowiedzialności przed Bogiem, przed drugą osobą, przed całym stworzeniem. Komunikować się to być współautorem, wraz z Bogiem, nieustającego projektu stwarzania świata. Człowiek przekazu to ten, kto współpracuje z projektem życia i z nadzieją, która została objawiona przez Boga w Słowie, które stało się ciałem, które przychodzi, aby zamieszkać wśród nas (por. J 1, 14).
• DOŚWIADCZENIE, KTÓRE ŁĄCZY SIĘ Z ODPOWIEDZIALNOŚCIĄ ZA KOMUNIKACJĘ
W części piątej opisujemy powrót dwóch uczniów, ludzi przekazu, do Jerozolimy (Emaus odnosi się do komunikacji lokalnej, Jerozolima – do komunikacji globalnej). W tym ruchu, od lokalnego do globalnego, podkreślamy znaczenie międzykulturowości i grup w komunikacji. Internet to sieć międzykulturowa. Sieci społecznościowe są miejscami ekspresji ludzkich i kulturowych rytuałów społeczności i grup etnicznych; reprezentowania osób z odnośnymi kulturami i organizacjami. Komunikacja cyfrowa w sieciach społecznościowych otwiera nas na nowe obszary geograficzne, byśmy mogli zrozumieć realia międzykulturowe, umożliwiając w ten sposób dialog między narodami i kulturami, który opiera się na tożsamości i współpracy między społecznościami.
• RZECZYWISTOŚĆ CYFROWA I NOWA CHRZEŚCIJAŃSKA MŁODZIEŻ
W części szóstej przedstawiamy, czyniąc to w świetle doświadczenia dwóch uczniów z Emaus, cyfrową rzeczywistość dzisiejszej młodzieży, jej wizję świata, języki i kody wyrażane poprzez muzykę, taniec, gesty, gry, interakcje i symboliczne kreacje. W tym scenariuszu nowych języków, obrzęd Słowa i Chleba, w którym uczestniczył Jezus wraz z uczniami z Emaus, może stać się punktem odniesienia, gdy chodzi o sposób porozumiewania się z poziomu naszej ludzkiej kondycji i kultury. W ten sposób tekst biblijny staje się prawdziwą pedagogiką, pokazując, jak komunikować się na poziomie międzyosobowym i grupowym w naszym ekosystemie kulturowo-ludzkim oraz w sieci. Ten oferuje nam również solidne i bogate podstawy w zakresie komunikacji, gdy chodzi o tworzenie, produkcję i rozpowszechnianie informacji w różnych formach: pisemnej, wizualnej, dźwiękowej i interaktywnej. Na płaszczyźnie duchowości wychowawczej tenże dostarcza także bogatego materiału duchowego i estetycznego do przeżywania tajemnicy Boga w ludzkiej rzeczywistości. Na poziomie doświadczenia wiary wspólnoty i grupy ów tekst biblijny wzmacnia przesłanie przekazu, które sprzyja odpowiedzi na wezwanie Boga i powołanie do służby na rzecz życia i drugiego człowieka, sprzyjając również zaangażowaniu misyjnemu i solidarności.
• NIEKTÓRE PYTANIA DOTYCZĄCE WSPÓŁCZESNEJ KOMUNIKACJI
Wychodząc od refleksji nad miejscem Słowa i Rytuału w wydarzeniu komunikacyjnym związanym z Emaus, przedstawiamy kilka pytań w kontekście dalszej analizy.
Jak możemy doświadczać Słowa Bożego i twórczo komunikować się, wychodząc od inspiracji i mocy Słowa? Jak możemy ukazać narrację jako sposób słuchania i wchodzenia w serca młodych ludzi? Jak stworzyć obrzęd dialogu i modlitwy, wychodząc od doświadczeń życiowych naszej młodzieży? Jak doświadczyć duchowości komunii, ciszy, zjednoczenia z Jezusem w świecie wirtualnym, w pragnieniu natychmiastowości i szybkości relacji w świecie cyfrowym? Jak pozostać z Nim w nieobecności-obecności komunikacji wirtualnej? W jaki sposób Słowo, dzielone z młodymi ludźmi, może stać się doświadczeniem obrzędu, modlitwy i sakramentu? W jaki sposób Eucharystia jednoczy nas duchowo i wychowawczo z młodymi ludźmi w świecie cyfrowym? Jak promować odpowiednią jakość przekazu, aby wychowawcy-przekaziciele mogli zaskakiwać i zachwycać młodych ludzi, tak by ci przyjęli jako swoją sprawę Ewangelii, Kościoła i Wspólnoty Salezjańskiej? Jak komunikować się, wychodząc od międzykulturowości w świecie współczesnym?
Wychodząc od dzielenia się spostrzeżeniami i refleksji nad tym tekstem oraz od powyższych pytań, proponujemy trzy przedsięwzięcia. Pierwszym jest promowanie studium, refleksji, dzielenia się oraz modlitwy osobistej i wspólnotowej ze strony ludzi przekazu, wychodząc od Słowa Bożego. Drugim jest omówienie i zgłębienie tych pytań, które mogą się pojawić w związku z opowiadaniem o uczniach zdążających do Emaus, odnosząc je do komunikacji. Trzecie zaanie, wychodząc od tekstu związanego z Emaus, to bycie ludźmi innowacyjnymi i kreatywnymi w opracowywaniu i tworzeniu wysokiej jakości materiałów edukacyjnych i szkoleniowych w różnych formatach: wideo, muzyka, plakaty, zdjęcia, gry... w celu rozpowszechnienia ich na stronach internetowych i za pośrednictwem sieci społecznościowych.
Jeden z włoskich artystów pracuje nad plakatem przedstawiającym spotkanie Jezusa z dwoma ludźmi przekazu z Emaus. Plakat ten zostanie wysłany wraz z tekstem, który przygotowujemy, do wszystkich Delegatów i Zespołów ds. Komunikacji w celu wykorzystania go w kontekscie spotkań formacyjnych, modlitewnych i opracowywania różnych materiałów związanych z komunikacją społeczną. Proszę również Delegatów ds. komunikacji społecznej, by zechcieli przesłać, jeśli mogą to uczynić, swoje uwagi i sugestie, które pozwolą ubogacić ten materiał, który przygotowujemy.
Mamy nadzieję, że dzięki współpracy i zaangażowaniu wszystkich naszych Delegatów i Zespołów ds. Komunikacji, będziemy w stanie wspólnie pogłębić wezwanie Zgromadzenia do «życia salezjańskim sakramentem obecności» w świetle duchowości salezjańskiej i naszego posłannictwa w służbie współczesnej młodzieży.
Trwajmy zjednoczeni w nadziei Chrystusa Zmartwychwstałego!
Mirandela, Portugalia, 27 kwietnia 2021
Ks. Gildasio Mendes
Radca Generalny ds. Komunikacji Społecznej
